Atık İstatistikleri, 2020

Türkiye İstatistik Kurumu, atık istatistikleri kapsamında Türkiye'deki; tüm belediyelerden, 50 ve üzeri çalışanı olan imalat sanayi işyerlerinden, kurulu gücü 100 MW ve üzeri olan tüm faal termik santrallerden, altyapısı tamamlanmış tüm organize sanayi bölge müdürlüklerinden, Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'ne referans yıl için üretim beyan eden maden işletmelerinden, lisanslı veya geçici faaliyet belgeli tüm atık bertaraf ve geri kazanım tesisleri ile lisansı olmasa da belediyeler tarafından ya da belediyeler adına işletilen düzenli depolama, yakma ve kompost tesislerinden veri derlemektedir.

Sağlık kuruluşlarına ilişkin tıbbi atık verileri, Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinin Ek-1'inde yer alan büyük miktarda atık üreten üniversite, genel maksatlı ve doğum hastaneleri ve klinikleri kapsamakta olup Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı idari kayıtlarından elde edilmektedir.

Oluşan atık miktarı 104,8 milyon ton olarak hesaplandı(1)

Araştırma kapsamındaki imalat sanayi işyerleri, maden işletmeleri, termik santraller, organize sanayi bölgeleri (OSB), sağlık kuruluşları ve hanehalklarında 2020 yılında 30,9 milyon tonu tehlikeli olmak üzere toplam 104,8 milyon ton atık oluştu. Toplam atık miktarı 2018'e göre %10,5 arttı.

İmalat sanayi işyerlerinde 4,6 milyon tonu tehlikeli olmak üzere toplam 23,9 milyon ton atık oluştu. Toplam atığın %56,3'ü satıldı veya lisanslı atık işleme tesislerine gönderildi, %24,2'si düzenli depolama tesislerine gönderildi, %7,1'i işyeri sahasında depolandı, %7'si tesis bünyesinde geri kazanıldı, %3,2'si belediye veya OSB yönetimleri tarafından toplandı, %1,7'si beraber yakma (ko-insinerasyon) veya yakma tesislerine gönderildi, %0,4'ü dolgu malzemesi olarak kullanıldı/doğaya yeniden kazandırıldı, %0,1'i ise diğer yöntemlerle bertaraf edildi.

Maden işletmelerinde dekapaj malzemesi/pasa hariç 27,6 milyon ton atık oluştu. Dekapaj malzemesi/pasa dahil oluşan 896,4 milyon ton toplam atığın %99,995'ini mineral atıklar oluşturdu. Toplam atığın %71,3'ü pasa sahalarında, atık barajlarında veya düzenli depolama tesislerinde bertaraf edildi, %26,4'ü ocak içine geri dolduruldu, %2,3'ü ise diğer yöntemlerle geri kazanıldı ya da bertaraf edildi.

Termik santrallerde 10 bin tonu tehlikeli olmak üzere toplam 24,4 milyon ton atık oluştu. Toplam tehlikesiz atığın %79,5'ini kül ve cüruf atıkları, %20,5'ini ise metal, kâğıt, plastik atıklar, atıksu arıtım çamurları ile evsel ve benzeri atıklar oluşturdu. Toplam atığın %85,9'u kül dağı, kül barajı veya düzenli depolama tesislerinde bertaraf edilirken, %13,2'si lisanslı tesislere gönderildi ve maden/taş ocaklarının geri doldurulmasında kullanıldı, %0,9'u ise diğer yöntemlerle bertaraf edildi.

OSB müdürlüklerinin altyapı hizmetleri, atıksu arıtımı vb. idari faaliyetleri sonucu 117 bin tonu tehlikeli olmak üzere 279 bin ton atık oluştu. Oluşan atığın 6 bin tonu OSB bünyesinde geri kazanıldı veya geçici depolandı, 208 bin tonu OSB dışında geri kazanıldı, 66 bin tonu ise OSB bünyesinde veya OSB dışında bertaraf edildi. Bertaraf edilen atıkların %59,4'ü düzenli depolama tesislerinde, %40,6'sı ise belediye/OSB çöplüklerinde bertaraf edildi.  

Sağlık kuruluşlarından 110 bin ton tıbbi atık toplandı. Toplam tıbbi atığın %23,7'si İstanbul, %7,8'i Ankara ve %5,8'i İzmir olmak üzere, %37,3'ü bu üç büyükşehirde bulunan sağlık kuruluşlarından toplandı. Toplanan tıbbi atığın %90,6'sı sterilize edilerek depolama alanlarına, %9,4'ü ise yakma tesislerine gönderilerek bertaraf edildi.